Малиты Георги – дыгурон литературæйы ирд стъалы.
1-аг:Уæ бон хорз,нæ зынаргъ уазджытæ!
Нæ абоны равдысты мах ссардзыстæм нæ дыгурон фыссæг Малиты Георгийы ном.
Цыфæнды адæмыхатт райс , æмæ йæ цард хицæн адæймаджы цардæй уæлдай нæу.
2-аг: Куыд сæрмагонд адæймаджы ,афтæ æппæт адæмы хъысмæты дæр æнæ уæвæн нæ вæййы удæфхæрд ,талынг æмæ рухсы ,амонд æмæ сæрыстырдзинады замантæ.Цард хохаг фæндагæй уæлдай нæу,кæм -хæрд,
кæм-уырдыг.
1-аг: Кæд Дыгур сæ равзæрстмæ гæсгæ дунейы адæймæгты рагондæр адæмты нымæцмæ хауынц,уæддæр сæ дуг сæ сæрыстырдзинады заман райдыдта хæрз æрæджы сæдæ æмæ дыууадæс азы размæ.
2-аг: Уæд, 1886 азы Малиты Гадо æмæ йæ царды ´ мбал Кендзейæн сæнтысти саухил, диссаджы хæрзконд лæппу – Георги,фидæны зынгæ æхсæнадон архайæг æмæ алæмæты курдиаты хицау,поэт æмæ прозаик.
Слайд Малиты Гадо æмæ Кендзе
Слайд Малиты Г.къам.
Æмдзæвгæ»Георгийæн»
Изæд адтæ.Æрцудтæ уæларвæй,
Æнгъалтонцæ дæу ба адæймаг,
Уотæ зæнхон уидæ дæ гузавæ,
Уотæ зæнхон зиннидæ дæ уаг.
Фæцудæй дæ зæрдæмæ Дигорæ,
«Дессаг хуарз æй ,-загътай,-бунатæн,
Рохсдæр бæстæ нæййес æ ниххори,
Кæдзосуоддæр нæййес,н æ адæм.
Æрмæстдæр æййафуй уарзтгъæуагæ,
Рæстдзинадæ гъæуй си фулдæр»…
Ныййагайдтай цæрунтæ.Дæ фагæ
Фæуиддай арфи бæсти фудтæ.
1-аг: Æнæкæрон арвыл Дыгурæн дæр сæрмагонд стъалы кæй фæзындис амонд æмæ хорзæхæй,уый афтæ тагъд ничи æрымбæрста. Зын раиртасæн уыд иннæ стъалытæй.
2-аг: Йæ радтæг Хуыцауæй уæлдай йын йæ нысаниуæг ничима æрхъуыды кодта, кæд сыгъдæг Уастырджийы ном хаста ,уæддæр. Фæлæ æнусы ныллæг æмæ тар цы арв дардта,уый кæрæттæ рухс кæнын кæй райдыдтой,уый бæрæг уыд.
1-аг: Фидарæй зæгъын æмбæлы, æмæ Малиты Георги куы райгуырди,уæд Дыгурон адæмæн райдыдта йæ ног ,йæ дыккаг истории.
2-аг: Адæмон сфæлдыстадон хъару разындис æрмæстдæр Малиты Георгимæ.
Фольклорон традицийæ аив литературæмæ уый фæкъæрт кодта уæрæх æмæ æнæзæрдæдзургæ фæндаг.
2-аг:Æвиппайды арвæй æрхауæгау нæ уыд поэт Малиты Георгийы фæзынд.Уый 1904 азы зæрдæргъæвд лæппу каст фæци Чырыстонхъæуы 2 –къласон скъола æмæ бацыди Æрыдоны семинаримæ.Ам суинаг поэтæн фадат фæци прогрессивон уырыссаг æмæ фæсарæйнаг аивадон литературæимæ ноджы хуыздæр базонгæ уын.
Проекторæй æвдыст цæуынц Цæрукъаты Алыксандры ныхæстæ:
«Георгийы уадзимисти зиннуй е´стур культурæ,
æ ахургонддзинадæ.Æмæ еци гъуддаг дæр-Хуцауи
устур лæвар-е скурдиади хæццæ æ кæнон кодта»
1-аг:Фæлæ курдиатджын лæппуйæн дуæрттæ никæм байгом кодтой-нæдæр йæ дзыпп амыдта,нæдæр йе хсæнадон уавæр æййæфта.
2-аг: Георги уыцы рæстæг мысгæйæ фыста:
В чудный храм науки славной
Бедный отрок постучал.
Вышел жрец походкой плавной
И торжественно сказал:
«Если деньги есть в кармане
Если знатен и богат,
То зайди – тебе в сем храме
Будет место, юный брат.
Если денег нет в , мой милый ,-
Убирайся поскорей.
Голь для нас - что враг постылый,
Да и место нет,ей,ей»
«Между прочим»
1-агАг:Ацы хабæртты фæстæ поэт рафтыдис Гуырдзымæ.Фæстæмæ Гуырдзымæ æрбаздæхти, лæвæрдта хицæн уроктæ. Азы æрдæг бакуыста Мæздæджы газет»Терек»-ы уацхæссæгæй.
2-аг:Георгийы тыххæй гыццыл нæ фыссынц æмæ дзурынц.Æмдзыхæй йæ хонынц аив дзырды дæсны,адæмон поэт.
Зарæг «Тæходуй ,æна» Клип Тайсауты Олег..
1-аг: Советон цардарæзт куы рфидар ис,уæд поэт йæхи сбаста адæмон ахуырадимæ.Бирæ азты ахуыргæнæгæй фæкуыста Æрæфы æмæ Дыгуры районты скъолаты.
Йæхæдæг сæ куыд бирæ уарзта, афтæ уарзтой сабитæ Георгийы дæр. Уыдысты йыл æнувыд, йæ фæдыл цыдысты. Бирæ хорз адæмтæ афæндараст кодта Георги царды тохмæ, бирæтæн раивта мад æмæ фыды рæвдыд.
2-аг: Малиты Георги йæ ризы хаста стыр поэты зæрдæ. Поэты зæрдæйы кæд æппæт дуне бацæуы, уæддæр дзы уарзондзинаæй фылдæр бынат ницы æрцахсы.
Æмдзæвгæ. «Дзирасгæ». ( инсценировка)
1-аг: Кæд Георгийæн бирæ сфæлдыстадон бынтæ нæ баззадис,рауагъта æдæппæт дыууæ чиныджы:1-аг 1924 азы Берлины»Горские мотивы» æмæ 1935 азы Дзæуджыхъæуы «Ирæф»,уæддæр æххæстæй сбæрæг ис йе стыр курдиат.
Информацион технологи.
Абайты Васо фыста: «…Не могу не сказать о музыкальности стихов поэта.Она уникальна .Именно Малиев и только он ,сумел раскрыть и показвть во всей полноте ,еаеие красоты ритма ,напевности ,свободного и плавного течения таит в себе дигорская речь.
Æмдзæвгæ«Æлхуйнæ»(инсценировкæ)
1-аг:Æнтыстдзинад кæм уа,уым æдзæстуарзондзинад дæр æнæуын нæй. Бирæ цы адæмы уарзтаГеорги,уыдоны хсæн нæ уарзонтæ дæр разындысты .Æмæ сын 30-æм азты иу адæймаджы культы заманы,æфсон куы фæци,уæд ыл фесафыны фæнд скодта.
Рохс идауæг,зудтай айдагъ уарзун,
Ду раттунмæ арæхстæ æрмæст.
Дæ бон ку нæ бацæй рартасун,
Кæми знаг,кæми ´рвадæ æнхæст…
Нæ-хахур,нæ козбау нæ лæдæрдтæ,
Ду бузур нæ уагътай æстудæй,
´Ма не´схъал дæ цардæн æ лæвæрттæй,
Дæ уодбæл уаддумгæй æрцудæй…
2-аг:Знæгтæ сæ кæнон бакодтой:хахырæй,цъыфкалынæй; 1937 азы Георгийæн уæды НКВД-йы «тройкæ» æвыдæй тæрхон скодта 10 азы ахæстоны фæбадын.
Æмдзæвгæ»Узник»
Поэт Сыбырмæ æрвыст æрцыд.Тыхкуыст, тыхуавæртæ ,маст,бæгънæг ,стонг æмæ уазалы дзæмбыты бирæ фаг на сси. 1942 азы 27 майы йæ зæрдæ йæ кусынæй банцади.
1-аг:Малиты Гиуæрги иунæг нæ уыд ацы хъысмæты.Сæ удтæн ницы зонгæй, 30-æм азты æфхæрд æрцыдысты ирон интеллигенцийы минæвæрттæ. Уыдонимæ поэттæ æмæ фысджытæ:Барахъты Гино,Косираты Сæрмæт, Илас Æрнигон, Фæрнион Къоста,Гаглойты Рутен,Беджызаты Чермен,Дзесты Куыдзæг æмæ æндæртæ.
2-аг: Кæй æхсгæ фæкодтой,чи Сыбырæй нал сыздæхт,чи та ахæстоны амард..Афтæ зæгъæн ис,æмæ 30-æм азты Ирыстоны тæккæ курдиатджындæр фæсивæды ныхмæ арæзт æрцыд геноцид.
1-аг:Малиты Георгийы поэзии хъуыди алкæддæр ,хъуыди нæ нæ цины дæр æмæ зыны дæр.Уæлдай тынгдæр та ныры рæстæджы.Йæ поэзийы йын агурæм æмæ ссарæн ис нæ царды нын цы нал фаг кæны,уыдæттæ.
2-аг:Фыццаджыдæр,зæрдæхæлардзинад,хатыр æмæ тæригъæд кæнын,æххуысы цæуын,кæрæдзийы æмбарын.
1-аг:Дунейы хъысмæт рæсугъддзинады къухы ис.Уый нæ куы нæ фервæзын кæна ,уæд ничи.Уыцы рæсугъддзинад цæры Георгийы поэзийы дæр.Йемæ куыд арæхдæр æмбæлай ,афтæ сыгъдæгдæр кæнæм,фæстæмæ нæм здæхынц адæймаджы хуыздæр миниуджытæ.
Æмдзæвгæ «Дзирасгæ» (инсценировкæ)
2-аг:Адæймагæн йæ туджы ис талынгæй рухсмæ цæуын,æмæ судзæд сæрибар!Цæрæд æнусмæ Малиты Георгийы ном.
1-аг:Йæ фæстæ цæуын куыд базонæм,куыд нæ бафæллайæм ,арвмæ мæсыг куыд самайæм ,мыггагмæ ном куыд скæнæм нæ Дигорæн,нæ Ирыстонæн,аæм хъару нæм не сфæлдисæг Хуыцау разынын кæнæд.
Æмдзæвгæ «Федог».
Нæ абоны равдыст кæронмæ æрхæццæ. Хуыцау уын арфæ ракæнæд, махмæ чи байхъуыста. Нæ иннæ фембæлдмæ! |